W dniu 21.11 odbyło się szkolenie „Strategie ochrony dziecka krzywdzonego – ochrona dziecka przed przemocą. Procedura Niebieskiej Karty.” prowadzone przez Panią Lilianę Krzywicką, która przybliżyła nam temat przyczyn przemocy, stereotypów dotyczących dzieci, różnic między przemocą a agresją, zwróciła uwagę na problem zdominowania pracy interwencyjnej przez procedury jak również konieczność ujednolicenia procedur związanych z przeciwdziałaniem przemocy. W trakcie szkolenia prowadziliśmy także dyskusje dotyczące m. in. aktów prawnych, zmian w tych aktach, a także interpretacji poszczególnych przepisów. Uczestnicy otrzymali wiele istotnych informacji popartych przykładami praktycznymi, aby jeszcze lepiej zrozumieć zagadnienia związane z przeciwdziałaniem przemocy wobec dzieci.
Skala przemocy wobec dzieci jest bardzo duża. Wg. Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę – 2023 r. – 79% dzieci w wieku 11-17 choć raz doznało przemocy, a 52% – doznało przemocy w ciągu ostatniego roku.
Z czego bierze się przemoc? Przyczyn jest bardzo wiele. Na niektóre z nich warto zwrócić szczególną uwagę:
- łatwe zacieranie się granic między ofiarą a sprawcą – przemoc rodzi przemoc!
- stereotypy takie, jak „dzieci i ryby głosy nie mają”. Tzw. unieważnianie często staje się początkiem przemocy wobec dzieci.
Unieważnianie i odbieranie dziecku poczucia sprawczości może prowadzić do powstania poważnych problemów w późniejszym życiu. Człowiek dorastający w poczuciu, że nie ma na nic wpływu, najprawdopodobniej jako dorosły będzie musiał włożyć więcej wysiłku, aby zbudować poczucie własnej wartości i sprawczości. „Nie jestem ważny i nic nie mogę” – osoby dorosłe unieważniane w dzieciństwie, często myślą właśnie w ten sposób.
Co zatem robić, by zapewnić dziecku wszystko, co najlepsze? Może nie wymagać zbyt wiele, nie ograniczać zachowań dziecka w żaden sposób? Nic bardziej mylnego. Dla prawidłowego rozwoju dziecka konieczne jest wystąpienie czynników takich jak:
- mądre granice
- drogowskazy
- mądry, silny dorosły
Dziecko musi mieć poczucie, że ktoś nad tym wszystkim panuje. Tym kimś powinien być dorosły – rodzic, opiekun. Nie może być nim samo dziecko! Dziecko – nawet bardzo mądre i dojrzałe- nie może przyjmować roli rodzica, odpowiedzialności. To nie ono ma wiedzieć, co robić – to dorosły powinien pokazywać drogę (drogowskazy), trzymać stery i wyznaczać obszar, w którym można bezpiecznie się poruszać (mądre granice) i niezależnie od wszystkiego – pokazywać dziecku, że może na nim polegać (siła, mądrość).
Na szkoleniu p. Liliana przytoczyła pewną ważną myśl – że być może powszechnie przyjęte określenie „władza rodzicielska” powinna zostać zmieniona na „odpowiedzialność rodzicielską”. Wszystkie przepisy wciąż mówią o tej pierwszej. Wiele osób słysząc „władza” instynktownie o nią walczy. W sposób nieuświadomiony to słowo może oddziaływać na to, do czego dążymy, czego pragniemy i w jaki sposób po to sięgamy. „Odpowiedzialność” ma zupełnie inny wydźwięk – ukazuje, z czym PRZEDE WSZYSTKIM wiąże się opieka nad dzieckiem.
Przemoc została zgłoszona, procedury wdrożone, pomoc interwencyjna zaczęła być udzielania. Czy to oznacza szczęśliwe zakończenie? Nie całkiem. Na pewno jest to krok do polepszenia sytuacji, jednak nie można zapominać, że moment ujawnienia przemocy zawsze jest sytuacją kryzysową!
Pamiętaj, aby mówiąc o przemocy w sytuacji np. zgłaszania jej odpowiednim instytucjom – używaj języka opisowego. „Stosuje przemoc fizyczną” albo „bije mnie” – to zdecydowanie zbyt mało, zbyt ogólnie. To może być trudne, ale jest bardzo istotne, aby opisywać takie wydarzenia możliwie jak najprecyzyjniej. Jednocześnie pamiętajmy także o tym, że nie każda przemoc nosi znamiona przestępstwa, choć każda wyrządza krzywdę.
Jak rozpoznać przemoc?
Wszyscy chyba znamy określenie, że komuś „puściły nerwy”. Zdarza się wtedy, że ktoś np. podniesie głos – co jest wyrazem jego emocji i reakcją impulsywną, bez intencji wyrządzenia komuś krzywdy. Taką sytuację nazwiemy agresją. Agresja oczywiście może mieć negatywne skutki, zachowania agresywne oddziałują na otoczenie, jednak jeżeli takie zachowanie nie było intencjonalne – nie nosiło znamion przemocy.
Różnice pomiędzy agresją i przemocą
Przemoc:
- dotyczy tylko ludzi,
- intencjonalna,
- wykorzystanie sytuacji zależności i przewagi sił,
- odebranie mocy, siły, poczucia wpływu,
- dysponowanie kimś,
- uprzedmiotowianie człowieka,
- fizyczna, psychiczna, seksualna, zaniedbanie, ekonomiczna,
- nadużycie emocjonalne – rodzic zaspokaja swoje potrzeby emocjonalne dzieckiem,
- przemoc, która nie wchodzi w obszar interwencyjny: np. układanie dziecka wg swojej wizji i niedopuszczanie do tego, by to ono o czymś decydowało, odbieranie sprawczości, itp.
Agresja:
- nieintencjonalna,
- dotyczy świata ludzi i zwierząt,
- ma podłoże biologiczne,
- jest odpowiedzią na zagrożenie (czasem impulsywny krzyk na kogoś jest agresją, a nie przemocą – nie mylić z niepoczytalnością lub jej brakiem),
- emocjonalna reakcja, która nie wyrządza krzywdy i nie wykorzystuje przewagi sił.
Temat powyższych różnic jest bardzo szeroki i wiele sytuacji można interpretować na różne sposoby, dlatego na szkoleniu odbyła się dyskusja dotycząca tego tematu.
Co do jednego żaden z uczestników nie miał wątpliwości – „klaps” bezsprzecznie JEST PRZEMOCĄ! Wydaje się niewiarygodne, że we współczesnym świecie, przy tak powszechnym dostępie do wiedzy dotyczącej m.in. tego, jak destrukcyjnie wpływa przemoc na dziecko, znajdą się osoby, które uważają bicie drugiego człowieka za metodę wychowawczą.
Skoro uważasz „klapsa” za metodę wychowawczą, zastanów się – dlaczego po uderzeniu swojego dziecka czujesz się źle? Skąd ten dyskomfort w tobie? Dlaczego masz wyrzuty sumienia, jest ci przykro, a czasem nawet płaczesz? Dlaczego przepraszasz później swoje dziecko, albo próbujesz zrobić dla niego coś miłego, by mu to „wynagrodzić”?
Klaps to NIE JEST metoda wychowawcza. Klaps jest przemocą wobec dziecka, która wyrządza mu ogromną krzywdę. Utrzymywanie atmosfery strachu nie sprzyja niczemu, co rozwojowe, ponieważ strach uniemożliwia myślenie.
Na szkoleniu p. Liliana poruszyła temat trzech zjawisk, które mają wyjątkowo negatywny wpływ na psychikę dziecka, tj. porównywanie, unieważnianie i zawstydzanie, jednocześnie zaznaczając, że przemoc może wyrażać się zarówno poprzez działanie, jak i zaniechanie. Należy pamiętać, że naruszanie prywatności dziecka także ma znamiona przemocy!
Gdzie kończy się kontrola rodzicielska, a zaczyna naruszenie prywatności?
Kiedy nasze dziecko korzysta z Internetu i mamy podejrzenie, że natrafiło na niebezpieczne dla niego treści – naszym obowiązkiem jako rodzica jest sprawdzić taką sytuację, najpierw rozmawiając z dzieckiem, np. „będę z tobą rozmawiać o tym, co robisz w Internecie, aby chronić twoje bezpieczeństwo, a jeżeli nie uda nam się porozumieć, to zajrzę i sprawdzę, co robisz”. Taka sytuacja jest zupełnie czymś innym niż np. przeczytanie pamiętnika dziecka – co jest ewidentnym naruszeniem jego prywatności. Każdą sytuację związaną z ingerencją w prywatność dziecka trzeba rozpatrywać indywidualnie.
Jakie prawa ma szkoła?
Nie jest prawdą, że dziecko doświadczające przemocy „to nie jest sprawa szkoły, tylko rodziny” bo „szkoła nie może nic zrobić”.
W każde działanie, które uniemożliwia stosowanie standardów ochrony dzieci – szkoła ma obowiązek ingerować. Rodzic nie może zabronić szkole reagowania, gdy dziecku dzieje się krzywda. Szkoła nie tylko może, ale wręcz ma obowiązek podjęcia działań w sytuacji, gdy wobec dziecka jest stosowana przemoc!
A co z tajemnicą zawodową? Przemoc wobec dziecka bywa tematem tabu, ale nie jest objęta tajemnicą zawodową i każdy, kto się o niej dowiaduje – np. nauczyciel, psycholog, pedagog – ma obowiązek zareagować. Taka sytuacja zawsze wymaga wyjaśnienia i interwencji.
Aspekt prawny
Ustawa o Przeciwdziałaniu Przemocy Domowej przeszła wiele zmian, m.in. – art. 12a mówi obecnie o podejmowaniu działań związanych z zagrożeniem życia lub zdrowia dziecka – a nie z „bezpośrednim zagrożeniem” – jak wcześniej brzmiał.
Obecnie policja ma możliwość wydać wobec sprawcy przemocy nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakaz zbliżania się do mieszkania – jeżeli występuje zagrożenie życia lub zdrowia.
Pamiętaj:
– dzieci będące świadkami przemocy – stają się osobami doznającymi przemocy. Bywa to nawet cięższe niż osobiste jej doświadczanie,
– trauma relacyjna jest najpoważniejsza w skutkach ze wszystkich – niszczy podstawy zdrowia psychicznego,
– dzieci w sytuacji kryzysowej nie potrzebują terapii. Potrzebują najpierw działań interwencyjnych – wsparcia i bezpieczeństwa, żeby przetrwać (kluczowe elementy zdrowia psychicznego – bezpieczeństwo, sprawczość, porządek w świecie – sprawiedliwość);
– klucz do pracy z dziećmi: relacje, przewidywalność, rozmowa, dzieci mają potrzebę orientacji, rozumienia, ukojenia emocji (informacja, edukacja, wsparcie).
