18 października obchodzimy Europejski Dzień Walki z Handlem Ludźmi
Postarajmy się zatrzymać na dłuższą chwilę obok tego tematu – szczególnie, że może on dotyczyć każdego z nas.
Zaskoczony?
Wiele osób kojarzy pojęcie “handel ludźmi” tylko z porwaniem, uprowadzeniem siłą i podstępem przez brutalnych, obcych ludzi. Okazuje się jednak, że jest to tylko jedna z wielu możliwości, a sytuacja często wygląda zupełnie inaczej.
Pewne sytuacje życiowe mogą wiązać się z większym ryzykiem doświadczenia takich rodzajów wykorzystania, m.in:
- długotrwałe bezrobocie, zadłużenie,
- bycie osobą odpowiedzialną za utrzymanie rodziny,
- doświadczanie problemów, kryzysów osobistych
- niepełnosprawność intelektualna
Jak działają osoby zamieszane w handel ludźmi?
Mogą np.:
- pozorować przyjaźń i oferować bardzo atrakcyjny wyjazd do pracy,
- wywierać presję odnośnie czasu – np. mówiąc, że decyzję o wyjeździe trzeba podjąć w ciągu kilku dni lub godzin,
- okazywać konsekwencję i zaangażowanie – “pamiętam, jak opowiadałeś, że masz teraz problemy finansowe, wystarczy że podasz mi adres i przyjedziemy po ciebie, żebyś mógł pojechać z nami do pracy i zarobić”
- wykorzystywać efekt aureoli (błąd poznawczy, w którym pozytywne (lub negatywne) pierwsze wrażenie o osobie lub produkcie wpływa na naszą ogólną ocenę, prowadząc do automatycznego przypisywania kolejnych pozytywnych (lub negatywnych) cech) – np. “ostatnio udało mi się tym sposobem zarobić na dobry samochód”
- wykorzystywać efekt niedostępności (mechanizm psychologiczny, zgodnie z którym rzeczy trudniej dostępne lub rzadkie są postrzegane jako bardziej wartościowe i pożądane.) – np. “zostało już ostatnie wolne miejsce w autokarze”.
Pojęcie handlu ludźmi – definicja (art. 115 § 22 kk)
„Handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem:
- przemocy lub groźby bezprawnej,
- uprowadzenia,
- podstępu,
- wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
- nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
- udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą –w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą.”
Praca przymusowa:
- często trudno ocenić czy działanie pracodawcy jest naruszeniem praw pracowniczych czy też handlem ludźmi do pracy przymusowej
- w tej formie często pojawia się mechanizm długu – za „organizację” pracy
- często pracodawcy wykorzystują nieznajomość przepisów –bezpłatne okresy próbne /testy przydatności pracownika do pracy, każą płacić za dodatkowe ubezpieczenia zdrowotne
- pracownicy są często straszeni poinformowaniem organów kontroli o nielegalnej pracy, innym naruszeniu prawa
- szczególnie w przypadku mężczyzn wstyd może zniechęcać do poinformowania organów ścigania o wykorzystaniu
Zmuszanie do żebrania:
- np. zmuszanie do mycia szyb na skrzyżowaniach,
- do sprzedaży „cegiełek”, często przy tym udając osobę z niepełnosprawnościami,
- do drobnych kradzieży,
- często osoby mogą obawiać się o bezpieczeństwo bliskich, którzy także mogą być zmuszani do żebractwa.
Przemyt ludzi to nie jest to samo, co handel ludźmi
Przemyt ludzi:
- Przekraczanie granicy: nielegalnie
- Dokumenty: fałszywe lub brak
- Dobrowolność
- Towar: usługa transportu, organizacja podróży
- Przestępstwo przeciwko państwu
Handel ludźmi:
- Przekraczanie granicy: legalnie, nielegalnie lub wcale
- Dokumenty: prawdziwe, fałszywe lub brak
- Przymus i wykorzystanie
- Towar: człowiek
- Zbrodnia przeciwko jednostce
MSWiA odnotowało na terenie Polski znaczący wzrost liczby ofiar handlu ludźmi pochodzących z Ameryki Południowej. Osoby te zostały wykorzystane głównie w pracy przymusowej. w 2022 r. wzrost zidentyfikowanych ofiar handlu ludźmi pochodzących z Ameryki Południowej wynosi 476%w stosunku do roku 2021 r.!
Ze “SPRAWOZDANIA KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW z postępów poczynionych w Unii Europejskiej w zwalczaniu handlu ludźmi” wynika m. in.:
- 74% handlarzy ludźmi działa w ramach grup lub siatek luźno powiązanych nielegalnymi stosunkami gospodarczymi lub w ramach zorganizowanych organizacji przestępczych
- handel ludźmi jest drugim najpowszechniejszym sektorem nielegalnej gospodarki na świecie
- Roczny światowy zysk generowany przez handlarzy ludźmi dzięki pracy przymusowej szacuje się na 236 mld USD. Zyski są wysokie i od 2014 r. wzrosły o 37%
- W okresie sprawozdawczym 2021–2022 w UE zarejestrowano 17 248 ofiar handlu ludźmi. Liczba ta wzrosła o 20,5% w porównaniu z okresem 2019–2020 (14 311)
- Zdecydowana większość ofiar wykorzystywania seksualnego to kobiety (92%), z czego 68 % to kobiety, a 24% – dziewczęta. Mężczyźni stanowią większość ofiar handlu ludźmi do celów wyzysku pracowników (70%)
- 46% zarejestrowanych ofiar było obywatelami UE, a 54% – obywatelami państw trzecich.
- w latach 2021–2022 handel ludźmi do celów wyzysku pracowników pozostaje drugą najczęstszą formą handlu ludźmi w UE
- wiele państw członkowskich i Europol podkreśliły, że werbowanie odbywa się w internecie przy użyciu fałszywych ogłoszeń o pracę
- do sektorów wysokiego ryzyka wyzysku należą m.in. branże budowlane, przetwórstwo spożywcze i transport, wśród pojawiających się nowych sektorów są np. usługi opieki domowej i pielęgniarskiej oraz usługi doręczania paczek.
Pomocne numery telefonu:
- Centrum Interwencji Kryzysowej w Lublinie: 81 466 55 46
- Całodobowy Telefon zaufania dla osób w kryzysie: 733 588 900
- Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę 22 826 88 62
- La Strada fundacja przeciwko handlowi ludźmi i niewolnictwu 22 628 99 99
- Fundacja Czas Wolności 515192292
- Fundacja ITAKA 22 654 70 70, 22 654 70 70
Źródło:
- SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW z postępów poczynionych w Unii Europejskiej w zwalczaniu handlu ludźmi (sprawozdanie piąte) SWD(2025)
- www.gov.pl/web/handel-ludzmi,
- www.kcik.pl